نفوذ مصيبت حسين عليه‏السلام تا عمق جان

بى‏شك، هر كس قصه كربلا و ماجراهاى آن را مى‏خواند، عميقاً اندوهگين و غصه‏دار مى‏شود و از آن چه در آن سرزمين، بر حسين و اهل‏بيت و اصحابش عليهم‏السلام گذشته، متأثر مى‏شود و ناخودآگاه به امام گرايش مى‏يابد و براى او دل‏سوزى مى‏كند و اين، حالت روحى بسيارى از كسانى است كه مصيبت عاشورا را شنيده يا خوانده‏اند؛ در حالى كه بعضى از آنها نه تنها شيعه نبوده، بلكه مسلمان هم نبوده‏اند. در اين باره، چهار نمونه ذيل، ياد كردنى و خواندنى است:
«شيعيان در همه دنيا، پيوسته نام و ياد حسين عليه‏السلام و فاجعه غم‏انگيز كشته شدن او را زنده نگاه مى‏دارند و در دهه نخست محرم، در سوگوارى او، جامه‏هاى سياه ماتم بر تن مى‏كنند و با به راه انداختن دسته‏هاى عزادارى، نهايت حزن و اندوه خود را در مصيبت فرزند پيامبرشان، به نمايش مى‏گذارند».
وى آن گاه در فصلى طولانى‏تر، درباره نجف و توصيف بارگاه امام على عليه‏السلام، باز به سخن درباره امام حسين‏عليه‏السلام و كربلا باز مى‏گردد و مى‏نويسد:
«در فاصله‏اى نه چندان دور از اين بارگاه شريف، جايى است كه لشكريان، بر فرزندش حسين عليه‏السلام سخت گرفتند و او را محاصره كردند و آن حضرت، پيوسته اين طرف و آن طرف مى‏رفت تا سرانجام، در سرزمين كربلا فرود آمد. كسى كه اين شهر مقدس را زيارت مى‏كند، تا چيزى از اين ماجراى جگرسوز و طاقت‏گداز نداند، نمى‏تواند از زيارت خود، استفاده فراوان ببرد؛ زيرا مصيبت حسين در وجود هر موجودى، نفوذ مى‏كند و تا عمق جان او پيش مى‏رود و آن را فرا مى‏گيرد. قصه كربلا، از آن دست قصه‏هاى كم شمارى است كه نمى‏توانم آن را بخوانم؛ بى آن كه اشك‏هايم پى در پى جارى شوند».1
«ياد كربلا، شهادتگاه فرزند پيامبر، پس از تحمل رنج‏ها و تشنگى‏ها، به تنهايى كافى است تا قلب سنگدل‏ترين و بى‏اعتناترين مردم، از حماسه و حزن و هيجان شديد، آكنده گردد و روح آدمى، به بالاترين مراتب كمال انسانى چنان عروج يابد كه رنج كشيدن و مردن، در نظرش هيچ نيايد و مهم ننمايد».2
«روزى، در دوران دورى از سرزمين مادرى خود، (مصر)، در اتاق نشسته بودم و با راديوى كوچكى كه در دست داشتم، به دنبال موج راديوى مصر مى‏گشتم؛ در حالى كه شوق به آن سرزمين، قلبم را آكنده بود و بر همه احساساتم چيره گشته بود. در اين ميان، صدايى خوش آهنگ و دل‏نشين به گوشم خورد. موج راديو را نگه داشتم؛ آن چه مى‏شنيدم، با آن بيان خاص، با تمام شنيده‏هاى من تا آن زمان، به كلى متفاوت بود. سخنران، درباره امام حسين عليه‏السلام و مصيبت دهشتناك كربلا سخن مى‏گفت. من كه تا آن روز، گريه بر حسين عليه‏السلام را نمى‏شناختم و به حقيقت آن پى نبرده بودم، با شنيدن آن صدا از راديو، ناگاه غمى بزرگ بر دلم چنگ انداخت و ناخودآگاه، شروع به گريه كردم. اشك‏هايم پى در پى فرو مى‏ريخت و صداى هق هق گريه‏ام، لحظه به لحظه بالا مى‏گرفت؛ گريه‏اى كه تا آن زمان، مانندش را تجربه نكرده بودم. سرانجام، آن سخنرانى تمام شد و گوينده راديو گفت: اين جا تهران است؛ صداى جمهورى اسلامى ايران».
«زمانى كه براى ادامه دوره دكتراى خود به پاريس رفته بودم، روزهاى اقامتم در آن جا، مصادف شده بود با دهه نخست محرم. مسلمانان شمال آفريقا كه در پاريس بودند، از من خواستند كه در دو شب تاسوعا و عاشورا، در مركز اسلامى متعلق به دولت ايران، در جمع ايشان باشم. وقتى من و تعدادى از دوستانم به آن جا رفتيم، با شمار بسيارى از مسلمانان آفريقايى رو به رو شديم كه براى عزادارى آمده بودند. ما در آن دو شب، براى آنها، روضه امام حسين عليه‏السلام را با صداى مرحوم شيخ عبدالزهرا كعبى، پخش كرديم. همه آنها از دل و جان به آن روضه گوش سپرده بودند و پيوسته مى‏گريستند؛ اين در حالى بود كه به اعتراف خودشان، تا آن شب، از فاجعه كربلا، اطلاعات درست و دقيقى نداشتند و در اين باره، چيز زيادى نمى‏دانستند».

پی نوشت ها

1. تصويرى از بغداد، ص 145-150.
2. ادوارد براون، تاريخ ادبيات ايران، ص 19.